तरुण गणितज्ञांसाठी दिले जाणारे रामानुजन पारितोषिक मिळवणाऱ्या प्रा. नीना गुप्ता चौथ्या भारतीय गणितज्ञ

कोलकाता येथील इंडियन स्टॅटिस्टिकल इन्स्टिट्यूटमधील प्रोफेसर आणि गणितज्ञ नीना गुप्ता यांना 2021 चा DST-ICTP-IMU रामानुजन पारितोषिक विकासशील देशांतील तरुण गणितज्ञांसाठी त्यांच्या अतुलनीय बीजगणितीय भूमिती आणि कम्युटेटिव्ह बीजगणित मधील उत्कृष्ट कार्यासाठी प्रदान करण्यात आला आहे. प्रतिष्ठेचा पुरस्कार मिळवणाऱ्या त्या चौथ्या भारतीय गणितज्ञ आहेत.

असे केंद्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालयाने एका निवेदनात म्हटले आहे की रामानुजन पुरस्काराने सन्मानित होणार्‍या गुप्ता या तिसर्‍या महिला आहेत, रामानुजन पुरस्कार प्रथम 2005 मध्ये प्रदान करण्यात आला आणि अब्दुस सलाम इंटरनॅशनल सेंटर फॉर थ्योरेटिकल फिजिक्स (ICTP) द्वारे संयुक्तपणे विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग (DST), भारत सरकार आणि आंतरराष्ट्रीय गणित संघ (International Mathematical Union – IMU) यांच्याद्वारे प्रदान केले जाते. गुप्ता यांच्या आधी, भारतीय गणितज्ञ रामदोराई सुजाथा, अमलेंदू कृष्णा आणि रिताब्रत मुन्शी यांना अनुक्रमे २००६, २०१५ आणि २०१८ मध्ये पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते.

३१ डिसेंबरपर्यंत ४५ वर्षांपेक्षा कमी वय असलेल्या आणि विकसनशील देशांमध्ये उत्कृष्ट संशोधन केलेल्या प्रख्यात गणितज्ञांना हा पुरस्कार दरवर्षी दिला जातो.

2019 मध्ये, गुप्ता यांना विज्ञान आणि तंत्रज्ञानासाठी शांती स्वरूप भटनागर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

जगभरातील प्रख्यात गणितज्ञांचा समावेश असलेल्या रामानुजन पारितोषिक समितीने गुप्ता यांचे कौतुक केले आणि सांगितले की त्यांचे कार्य “प्रभावी बीजगणितीय कौशल्य आणि शोधकता दर्शवते,” केंद्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या निवेदनानुसार.

झारिस्की रद्दीकरण ( Zariski cancellation problem )
समस्या ही बीजगणितीय भूमितीमधील एक मूलभूत समस्या आहे. गुप्ता यांनी या समस्येचे निराकरण केले होते, ज्यामुळे त्यांना भारतीय राष्ट्रीय विज्ञान अकादमीचा 2014 चा यंग सायंटिस्ट पुरस्कार मिळाला. गुप्ता यांनी एका अमेरिकन विद्यापीठाला दिलेल्या मुलाखतीचा हवाला देत केंद्रीय मंत्रालयाच्या निवेदनात म्हटले आहे की, “रद्द करण्याची समस्या विचारते की जर तुमच्याकडे दोन भौमितिक रचनांवर सिलिंडर असतील आणि त्यांचे स्वरूप सारखे असेल, तर मूळ पायाभूत संरचना समान स्वरूपाच्या आहेत असा निष्कर्ष काढता येईल का?

इंडियन नॅशनल सायन्स अकादमीने तिच्या समाधानाचे वर्णन करताना म्हटले आहे की “one of the best works in algebraic geometry in recent years done anywhere”.
“अलिकडच्या वर्षांत कुठेही केलेल्या बीजगणितीय भूमितीमधील सर्वोत्तम कामांपैकी एक आहे”

2006 मध्ये कोलकाता येथील बेथून कॉलेजमधून गणित विषयात पदवी घेतल्यानंतर, नीना गुप्ता यांनी भारतीय सांख्यिकी संस्थेतून पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले असून पदव्युत्तर शिक्षणानंतर, प्रोफेसर गुप्ता यांनी बीजगणितीय भूमितीमध्ये डॉक्टर ऑफ फिलॉसॉफी (पीएचडी) केले आणि 2014 मध्ये झारिस्कीच्या ‘रद्दीकरण समस्या’ वर त्यांचा पहिला शोधनिबंध प्रकाशित केला. त्यांच्या पेपरला पुरस्कार मिळाला.

मास्क,सॅनिटायझर निर्मितीसह विविध उपक्रमांतून बचतगटांतील महिलांनी केली ६० कोटी रुपयांची विक्रमी उलाढाल